OUTLINE OF GALICIAN TOPONOMASTICS (THROUGH ITS MOST FREQUENT NAMES)

Authors

  • Ana Boullón Universidade de Santiago de Compostela

DOI:

https://doi.org/10.9771/ell.i71.48187

Keywords:

Place names, Galicia, Etymology

Abstract

The official catalogue of place names of Galicia, located in the north-west of the Iberian Peninsula, contains almost 40,000 records and serves as a starting point for the most frequent place names. From there, their meaning is identified, and their formal variants are unified: the result is a relation of 83 words present in placenames occurring more than 50 times and finally classified in semantic areas. Subsequently, an approximation of the main motivations that led the inhabitants to choose those names is provided. Almost half of the toponymic forms refer to human intervention (urban area, buildings, roads…). Secondly, the oronymy, then the phytonymy and the hydronymy and finally the last group being made up of hagiotoponyms, which reflects the importance of religion in society. The result is a description of the main physical, urban and even religious characteristics of the country.

Downloads

Download data is not yet available.

References

ÁLVAREZ MAURÍN, M. Pilar. Diplomática asturleonesa. Terminología toponímica. León: Universidad, 1994.

BALLESTER, Xaverio. Amavida. Una introducción a la Arqueotoponimia. Valencia: Tilde, 2014.

BASCUAS, Edelmiro. Hidronimia y léxico de origen paleoeuropeo en Galicia. Sada: Edicións do Castro, 2006.

BASCUAS, Edelmiro. Novos estudos de hidronimia paleoeuropea galega. Vigo: Universidade de Vigo, 2014.

BOULLÓN AGRELO, Ana Isabel. Nomes, topónimos e apelidos: camiños de ida e volta. Guavira Letras, Três Lagoas, n. 25, p. 34-49, 2017.

BOULLÓN-AGRELO, Ana Isabel. O artificio das etimoloxías: elementos constitutivos da toponimia galega. In: CARRILHO, Ernestina; MARTINS, Ana Maria; PEREIRA, Sandra; SILVESTRE, João Paulo (orgs.). Estudos Linguísticos e Filológicos Oferecidos a Ivo Castro. Lisboa: Centro de Linguística da Universidade de Lisboa, 2019. p. 277-319.

BOULLÓN, Ana. Consideracións previas á selección do corpus toponímico (Toponomasticon Hispaniae). In: Actes de la XII Jornada d’Onomàstica de l’AVL normalització i investigació. València 2019. Publicacions de l’Acadèmia Valenciana de la Llengua, p. 37-44, 2020. Dispoñible en: [https://www.avl.gva.es/documents/31987/54305/Actes_21.pdf]. Accedido o: 30 de marzo de 2021.

BOULLÓN AGRELO, Ana Isabel; MONTEAGUDO, Henrique. De verbo a verbo. Documentos en galego anteriores a 1260. Anexo 65 de Verba. Anuario Galego de Filoloxía. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 2009.

BÚA, Carlos. Veigha: léxico e fonética da Galicia prelatina? In: BOULLÓN AGRELO, Ana Isabel (ed.). Estudar toponimia. Aproximacións metodolóxicas e interpretativas. Anexo 75 de Verba. Anuario Galego de Filoloxía. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 2017. p. 57-80.

BÚA, Carlos. Toponimia prelatina de Galicia. Anexo 78 de Verba. Universidade de Santiago de Compostela: Servizo de Publicacións, 2019.

CORRIENTE CÓRDOBA, Federico. Diccionario de arabismos y voces afines en iberorromance. Madid: Gredos, 1999.

DCECH = COROMINAS, Joan; PASCUAL, José A. Diccionario crítico etimológico castellano e hispánico. 6 vols. Madrid: Gredos, 1980-1991.

FERNÁNDEZ REI, Francisco (coord.); BRAVO PÉREZ, Irene; VÁZQUEZ FREIRE, Mª Luisa. A configuración do espazo a través do léxico: fragas, freitas e lameiros. In: ÁLVAREZ, Rosario; DUBERT, Francisco; SOUSA Xulio (eds.). Lingua e territorio. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega; Instituto da Lingua Galega, 2006. p. 357-385.

FRANCO MASIDE, Rosa María. Lares viales na provincia de A Coruña. Gallaecia, Santiago de Compostela, n. 21, p. 215-222, 2002.

GARCÍA ARIAS, Xosé Lluis. Toponimia: teoría y actuación. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana, 1995.

GARCÍA QUINTELA, Marco, GONZÁLEZ GARCÍA, César, SEOANE VEIGA, Yolanda. De los solsticios en los castros a los santos cristianos: la creación de los paisajes cristianos en Galicia, Madrider Mitteilungen, n. 55, p. 443-485, 2014.

GARCÍA SÁNCHEZ, Jairo Javier. Los aspectos semánticos de la toponimia. In: Actes de la IV Jornada d’Onomàstica. Vila-real 2010. València: Acadèmia Valenciana de la Llengua, 2011, p. 177-188.

HERMO, Gonzalo. Arredor do topónimo como signo lingüístico. Guavira Letras, Três Lagoas, n. 25, p. 15-22, 2017.

HGN = PIEL, Joseph M.; KREMER, Dieter. Hispano–gotisches Namenbuch. Heidelberg: Carl Winter, 1976.

LIXÓ GÓMEZ, Carlos. O xurdimento dos castelos na Galiza medieval (ss. VIII-XIII). Tese de doutoramento. Universidade de Santiago de Compostela, 2020.

LÓPEZ CARREIRA, Anselmo. Historia de Galicia. Vigo: Edicións Xerais de Galicia, 20163.

LÓPEZ FERREIRO, Antonio. Fueros municipales de Santiago y su tierra. Santiago de Compostela: Imp. del Seminario, 1895.

MARQUÉS VALEA, Xulia. A toponimia de Trabada. A Coruña: Real Academia Galega; Asociación Galega de Onomástica, 2018. [Colección Terra Nomeada].

MARTÍNEZ LEMA, Paulo. A clasificación semántica da toponimia. In: BOULLÓN AGRELO, Ana Isabel (ed.). Estudar toponimia. Aproximacións metodolóxicas e interpretativas. Anexo 75 de Verba. Anuario Galego de Filoloxía. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 2017. p. 37-56.

MORALEJO ÁLVAREZ, Juan José. Callaica Nomina: estudios de onomástica gallega. A Coruña: Fundación Barrié, 2008. p. 283-298.

NAVAZA, Gonzalo. Fitotoponimia galega. A Coruña: Fundación Barrié. Biblioteca Filolóxica Galega do Instituto da Lingua Galega, 2006. Dispoñible en: [http://ilg.usc.es/agon/wp-content/uploads/2010/09/Fitotoponimia_galega.pdf]. Accedido o: 30 de marzo de 2021.

NAVAZA, Gonzalo. Toponimia de Catoira. Catoira: Concello de Catoira, 2007a.

NAVAZA, Gonzalo. Topónimos da parroquia de Rebordechán [Crecente-Po]. In: Rebordechán: A nosa memoria. [Vigo], Asociación Cultural Amistade, p. 13-68, 2007b.

NAVAZA, Gonzalo. Parroquias e toponimia. In: GARCÍA PAZOS, Fernando (coord.). A parroquia en Galicia. Pasado, presente e futuro. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, 2009. p. 181-201.

NAVAZA, Gonzalo. A intervenção régia na toponímia galega medieval. Os nomes de Afonso IX (1188-1230), Guavira Letras, Três Lagoas, n. 25, p. 50-78, 2017.

NAVAZA, Gonzalo. Retoponimizaciones regias medievales en el noroeste peninsular. In: CASANOVA, Emili (ed.). Actes de la XII Jornada d’Onomàstica de l’AVL normalització i investigació. València 2019. Publicacions de l’Acadèmia Valenciana de la Llengua, p. 113-121, 2020. Dispoñible en: [https://www.avl.gva.es/documents/31987/54305/Actes_21.pdf]. Accedido o: 30 de marzo de 2021.

OTERO PEDRAYO, Ramón. Ensaio histórico sobre a cultura galega. Vigo: Galaxia, 1995.

PIEL, Joseph M. Os nomes dos santos tradicionais hispânicos na toponímia peninsular. Biblos, Coimbra, n. 25, p. 287-353, 1949; n. 26, p. 281-314, 1950.

PIEL, Joseph M.. Uma numerosa família toponímica galego-portuguesa de origem obscura: Sesto/Sexto, Sisto/Sixto, Sestín, Sestelo, etc.. In: Centro de Estudos Geográficos. Vol. II. Livro de homenagem a Orlando Ribeiro. Lisboa: Universidade de Lisboa, 1988. p. 49-54.

PORTELA FILGUEIRAS, María Isabel. Los dioses lares en la Hispania romana. Lucentum, San Vicente del Raspeig, n. 3, p. 153-180, 1984.

SÁNCHEZ PARDO, José Carlos. Castros y aldeas galaicorromanas: sobre la evolución y transformación del poblamiento indígena en la Galicia romana. Zephyrus, Salamanca, n. 65, p. 129-148, 2010a.

SÁNCHEZ PARDO, José Carlos. Castros, castillos y otras fortificaciones en el paisaje sociopolítico de Galicia (siglos IV-XI). In: QUIRÓS CASTILLO, Juan Antonio; TEJADO SEBASTIÁN, José María (eds.). Los castillos altomedievales en el noroeste de la Península. Bilbao: Universidad del País Vasco, 2010b, p. 29-55.

SÁNCHEZ PARDO, José Carlos. Organización eclesiástica y social en la Galicia tardoantigua. una perspectiva geográfico-arqueológica del Parroquial Suevo. Hispania Sacra, [S. l.], v. 66, n. 134, p. 439-480, julio-diciembre 2014.

SANTAMARINA, Antón. A pegada relixiosa na toponimia galega. I. Edificios relixiosos. In: AXEITOS, Xosé Luís, GRANDÍO SEOANE, Emilio, VILLARES, Ramón (eds.). A patria enteira: Homenaxe a Xosé Ramón Barreiro Fernández. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega; Real Academia Galega; Universidade de Santiago, 2008. p. 935-949.

SANTAMARINA, Antón. A historiografía da toponomástica na Romania. In: BOULLÓN AGRELO, Ana Isabel (ed.). Estudar toponimia. Aproximacións metodolóxicas e interpretativas. Anexo 75 de Verba. Anuario Galego de Filoloxía. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, p. 9-36, 2017.

TERRADO PABLO, Javier. Metodología de la investigación en toponimia. Zaragoza: INO Reproducciones, 1999.

TRAPERO, Maximiano. Para una teoría lingüística de la toponimia (Estudios de toponimia canaria). Gran Canaria: Universidad de Gran Canaria, 1995.

VARELA SIEIRO, Xaime. Léxico cotián na alta Idade Media de Galicia: a arquitectura civil. Anexo 62 de Verba. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 2008.

Recursos en liña

CAG = Cartografía dos apelidos de Galicia. Dirs: Ana Boullón / Xulio Sousa. Instituto da Lingua Galega. USC. Dispoñible en: [http://ilg.usc.es/CAG/]. Accedido o: 30 de marzo de 2021.

CODOLGA = Corpus Documentale Latinum Gallaeciae. Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades. [http://corpus.cirp.es/codolga/]. Accedido o: 30 de marzo de 2021.

Corpus Xelmírez. Corpus lingüístico da Galicia medieval. Coord.: Xavier Varela Barreiro. Instituto da Lingua Galega. USC. Dispoñible en: [http://sli.uvigo.es/xelmirez/]. Accedido o: 30 de marzo de 2021.

DdD = Dicionario de dicionarios. Dir.: Antón Santamarina. Instituto da Lingua Galega. USC. Dispoñible en: [http://sli.uvigo.es/DdD/index.html]. Accedido o: 30 de marzo de 2021.

DRAG = Dicionario da Real Academia Galega. Dispoñible en: [https://academia.gal/dicionario]. Accedido o: 30 de marzo de 2021.

Forebears. Genealogy portal. Dispoñible en: [https://forebears.io/surnames]. Accedido o: 30 de marzo de 2021.

GMH = Gallaecia Monumenta Historica. Dispoñible en: [http://gmh.consellodacultura.org/]. Accedido o: 30 de marzo de 2021.

GN = Galicia nomeada. Real Academia Galega – Xunta de Galicia. Dispoñible en: [https://galicianomeada.xunta.gal/sixtop/visor]. Accedido o: 30 de marzo de 2021.

NG = Comisión de Toponimia da Xunta de Galicia (2003): Nomenclátor de Galicia. Xunta de Galicia. Consellería da Presidencia. Dispoñible en: [http://www.xunta.es/nomenclator]. Accedido o: 30 de marzo de 2021.

Published

2021-12-31

How to Cite

BOULLÓN, A. OUTLINE OF GALICIAN TOPONOMASTICS (THROUGH ITS MOST FREQUENT NAMES). Estudos Linguísticos e Literários, Salvador, n. 71, p. 38–75, 2021. DOI: 10.9771/ell.i71.48187. Disponível em: https://periodicos.ufba.br/index.php/estudos/article/view/48187. Acesso em: 16 jul. 2024.